गव्हाच्या शेतातून गवत काढून टाकणे, ज्याला अनेकदा तण म्हणून संबोधले जाते, पीक उत्पादन वाढवण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. गव्हाच्या शेतात तण नियंत्रणासाठी येथे प्रभावी पद्धती आहेत:
- यांत्रिक पद्धती:
- हात खुरपणी: हाताने तण हाताने काढणे लहान किंवा स्थानिक प्रादुर्भावासाठी प्रभावी आहे.
- यांत्रिक मशागत: मातीला यांत्रिकरित्या त्रास देण्यासाठी आणि तण उपटून टाकण्यासाठी कल्टीवेटर किंवा हॅरो वापरणे. गव्हाची रोपे उगवण्यापूर्वी हे प्रभावी आहे.
- रासायनिक नियंत्रण:
- तणनाशके: गव्हाच्या पिकांसाठी तयार केलेली निवडक तणनाशके गव्हाच्या झाडांना हानी न पोहोचवता विशिष्ट तणांच्या प्रजातींवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी वापरता येतात. योग्य तणनाशकांची निवड आणि वापराच्या वेळेसाठी कृषी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.
- पीक रोटेशन:
- विविध पीक रोटेशन: तणांचे जीवनचक्र विस्कळीत करण्यासाठी गहू इतर पिकांसोबत फिरवा, त्यांना सतत तयार होण्यापासून प्रतिबंधित करा.
- कव्हर पिके:
- जिवंत पालापाचोळा: जिवंत पालापाचोळा म्हणून काम करणाऱ्या कव्हर पिकांची लागवड केल्यास तणांची वाढ रोखू शकते आणि जमिनीचे आरोग्य सुधारू शकते. कव्हर पिके निवडा जी गव्हाशी लक्षणीय स्पर्धा करत नाहीत.
- ऑप्टिमाइज्ड बीजन घनता:
- उच्च गव्हाचा पेरणी दर: उच्च घनतेवर गव्हाची लागवड केल्याने जमिनीची सावली अधिक जलद होण्यास मदत होते, तणांची उगवण आणि वाढ कमी होते.
- सांस्कृतिक पद्धती:
- वेळेवर लागवड: वेळेवर लागवड सुनिश्चित केल्याने गव्हाची झाडे लवकर स्थापित होण्यास आणि तणांशी प्रभावीपणे स्पर्धा करण्यास मदत होते.
- योग्य खते: गव्हाला योग्य पोषक द्रव्ये दिल्याने त्याचा जोम आणि तणांविरुद्ध स्पर्धात्मक क्षमता वाढते.
- एकात्मिक तण व्यवस्थापन (IWM):
- सर्वसमावेशक दृष्टीकोन: प्रभावी आणि शाश्वत व्यवस्थापनासाठी तण नियंत्रणाच्या विविध पद्धती एकत्र करणाऱ्या एकात्मिक दृष्टिकोनाची अंमलबजावणी करणे.
- मल्चिंग:
- पेंढा आच्छादन: गव्हाच्या झाडांभोवती स्ट्रॉ आच्छादन लावल्याने सूर्यप्रकाश रोखून आणि जमिनीतील ओलावा वाचवून तणांची वाढ रोखता येते.
- पशुधन चराई:
- व्यवस्थापित चर: मेंढ्या किंवा शेळ्यांसारख्या पशुधनाला नियंत्रित चरायला परवानगी दिल्याने तणांची संख्या कमी करण्यात मदत होऊ शकते. तथापि, गव्हाच्या झाडांचे नुकसान टाळण्यासाठी काळजीपूर्वक व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे.
- प्रतिबंधात्मक उपाय:
- फील्ड स्वच्छता: तण बियांचा परिचय आणि प्रसार टाळण्यासाठी उपकरणे, कपडे आणि शूज स्वच्छ करा.
- तणमुक्त बियाणे: शेतात नवीन तणांच्या प्रजातींचा परिचय टाळण्यासाठी प्रमाणित तणमुक्त बियाणे वापरा.
शेताचे नियमितपणे निरीक्षण करणे आणि उपस्थित असलेल्या विशिष्ट तणांच्या प्रजाती आणि गव्हाच्या वाढीच्या अवस्थेवर आधारित तण नियंत्रण धोरणे तयार करणे आवश्यक आहे. एकात्मिक तण व्यवस्थापन, विविध पध्दती एकत्र करून, अनेकदा गव्हाच्या शेतात सर्वात प्रभावी आणि शाश्वत तण नियंत्रण प्रदान करते.